استان تهران به مرکزیت شهر تهران، با وسعتی حدود ۱۲٬۹۸۱ کیلومتر مربّع بین ۳۴ تا ۳۶٫۵ درجه عرض شمالی و ۵۰ تا ۵۳ درجه طول شرقی واقع شدهاست. این استان از شمال به استان مازندران، از جنوب به استان قم، از جنوب غربی به استان مرکزی، از غرب به استان البرز و از شرق به استان سمنان محدود است. جمعیت این استان طبق سرشماری سال ۱۳۹۵ بالغ بر ۱۳٬۲۶۷٬۶۳۷ نفر بودهاست که ۱۲٬۴۵۲٬۲۳۰ در نقاط شهری و ۸۱۴٬۶۹۸ در نقاط روستایی ساکن هستند. مرکز این استان شهر تهران است.
اولین قانون تقسیمات کشوری در سال ۱۳۲۵ هجری قمری (۱۲۸۵ هجری شمسی) به تصویب رسید و طبق آن سرزمین ایران به چهار ایالت تقسیم شد و در اصلاحیه ای که در همان سال اعلام شد، تهران دارالخلافه اعلام گردید.
طبق تقسیمات کشوری آبان ۱۳۱۶ هجری شمسی، کشور ایران به شش استان تقسیم گردید که تهران در استان شمال که شامل ۱۳ شهرستان بود قرار گرفت.
در اصلاحیه ای که در دی ماه همان سال صورت گرفت، کشور به ۱۰ استان تقسیم شد و شهرستان تهران جزیی از استان دوم شد. در تقسیمات سال ۱۳۲۱، تهران خود به استانی مستقل تبدیل گردید. با ایجاد تغییراتی گسترده در سال ۱۳۳۵ هجری شمسی، تهداد استان ها به ۱۳ رسید و شهرستان تهران به همراه ۶ شهرستان دیگر، استان مرکزی را تشکیل دادند که شهر تهران مرکز آن بود. سرانجام در آبان سال ۱۳۵۷ استان تهران به مرکزیت شهر تهران ایجاد گردید.
در جلسهٔ هیئت دولت در تاریخ ۱۲ بهمن سال ۱۳۸۸، لایحه تأسیس استان البرز تصویب و به مجلس شورای اسلامی فرستاده شد.
و در ادامه با تصویب نمایندگان مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۱۳۸۹/۴/۷ شهرستانهای کرج، ساوجبلاغ به مرکزیت هشتگرد و نظرآباد از استان تهران جدا شد.
16 شهرستان ری، قدس، شهریار، ورامین، دماوند، فیروزکوه، شمیرانات، اسلامشهر،ملارد،بهارستان، پردیس ،تهران،رباط کریم،پاکدشت،پیشوا و قرچک از مراکز جمعیتی مهم استان هستند.
شهرستان
|
مرکز
|
|
نام
|
جمعیت
|
تعداد بخش
|
تعداد شهر
|
مرکز
|
جمعیت مرکز
|
جمعیت نسبت به کل شهرستان
|
۱
|
شهرستان اسلامشهر
|
۵۴۸٬۶۲۰ نفر
|
۳ بخش
|
۳ شهر
|
اسلامشهر
|
۴۴۸٬۱۲۹ نفر
|
۸۱٫۶۸٪
|
۲
|
شهرستان بهارستان
|
۵۲۳٬۶۳۶ نفر
|
۲ بخش
|
۳ شهر
|
گلستان
|
۲۵۹٬۴۸۰ نفر
|
۴۹٫۵۵٪
|
۳
|
شهرستان پاکدشت
|
۷۵۰٬۹۶۶ نفر
|
۲ بخش
|
۲ شهر
|
پاکدشت
|
۷۰۶٬۴۹۰ نفر
|
۹۰٫۰۷٪
|
۴
|
شهرستان پردیس
|
۲۶۹٬۰۶۰ نفر
|
۲ بخش
|
۲ شهر
|
پردیس
|
۷۳٬۳۶۳ نفر
|
۲۷٫۲۷٪
|
۵
|
شهرستان پیشوا
|
۷۵٬۷۵۰ نفر
|
۲ بخش
|
۱ شهر
|
پیشوا
|
۵۹٬۱۸۴ نفر
|
۷۸٫۱۳٪
|
۶
|
شهرستان تهران
|
۸٬۷۳۷٬۵۱۰ نفر
|
۳ بخش
|
۱ شهر
|
تهران
|
۸٬۶۹۳٬۷۰۶ نفر
|
۹۹٫۵۰٪
|
۷
|
شهرستان دماوند
|
۱۲۵٬۴۸۰ نفر
|
۲ بخش
|
۵ شهر
|
دماوند
|
۴۸٬۳۸۰ نفر
|
۳۸٫۵۶٪
|
۸
|
شهرستان رباطکریم
|
۱۹۵٬۹۱۷ نفر
|
۱ بخش
|
۳ شهر
|
رباط کریم
|
۷۸٬۰۹۷ نفر
|
۳۹٫۸۶٪
|
۹
|
شهرستان ری
|
۳۴۹٬۷۰۰ نفر
|
۵ بخش
|
۴ شهر
|
شهر ری
|
۲۹۷٬۷۱۱ نفر
|
۷۹٫۹۹٪
|
۱۰
|
شهرستان شمیرانات
|
۴۷٬۲۷۹ نفر
|
۲ بخش
|
۴ شهر
|
شمیران
|
۳۷٬۷۷۸ نفر
|
۷۹٫۹۰٪
|
۱۱
|
شهرستان شهریار
|
۷۴۴٬۲۱۰ نفر
|
۱ بخش
|
۷ شهر
|
شهریار
|
۲۴۹٬۴۷۳ نفر
|
۳۳٫۵۲٪
|
۱۲
|
شهرستان قدس
|
۶۶۳٫۲۹۰ نفر
|
۱ بخش
|
۱ شهر
|
شهر قدس
|
۳۹۷٬۱۵۳ نفر
|
۵۹٫۸۸٪
|
۱۳
|
شهرستان قرچک
|
۳۰۰٬۰۰۰ نفر
|
۱ بخش
|
۱ شهر
|
قرچک
|
۲۶۹٬۱۳۸ نفر
|
۸۹٫۷۱٪
|
۱۴
|
شهرستان فیروزکوه
|
۳۳٬۵۵۸ نفر
|
۲ بخش
|
۲ شهر
|
فیروزکوه
|
۱۷٬۴۵۳ نفر
|
۵۲٫۰۱٪
|
۱۵
|
شهرستان ملارد
|
۳۷۷٬۲۹۲ نفر
|
۱ بخش
|
۲ شهر
|
ملارد
|
۲۸۱٬۰۲۷ نفر
|
۷۴٫۴۹٪
|
۱۶
|
شهرستان ورامین
|
۴۶۸٬۳۴۹ نفر
|
۲ بخش
|
۲ شهر
|
ورامین
|
۲۱۸٬۹۹۱ نفر
|
۴۶٫۷۶٪
|
استان تهران با بیش از ۱۳ میلیون نفر جمعیت، ۱۹ درصد جمعیت کل کشور را در خود جای دادهاست. از این میزان ۱۲، ۲۵۲ هزار نفر در مناطق شهری و ۱، ۱۶۱ هزار نفر در مناطق روستایی آن ساکن هستند. ۶۳/۶درصد از جمعیت شهری استان تهران در شهر تهران و ۱۱/۳ درصد آن در شهرستان کرج و مابقی در حدود ۵۰ شهر دیگر استان ساکن هستند. رشد جمعیت شهر تهران ۴/۱ درصد است که در مقایسه با دهه قبل اندکی افزایش یافتهاست. میان شهرهای استان تهران، شهریار با ۱۶/۸ درصد رشد سالیانه، در مقام اول رشد قرار دارد و ملارد با ۱۰ درصد و پاکدشت با ۹/۹ درصد و صفادشت با ۸/۸ درصد رشد سالانه در مقامهای بعدی قرار دارند. در طول دهه ۱۳۸۵-۱۳۷۵ ده شهر به شهرهای استان تهران اضافه شدهاند که بزرگترین آنها شهرهای اندیشه، صالحآباد و باغستان و نصیرآباد با ۷۵ هزار، ۵۴ هزار، ۵۲ هزار، ۲۳ هزار نفر و کوچکترین آنها شهر ارجمند با ۱۷۰۰ نفر بودهاست. استان تهران امروزه دارای 16 شهرستان، ۴2 شهر و ۷۸ دهستان است.