مدیرکل دفتر امور سیاسی، انتخابات و تقسیمات کشوری استانداری تهران با اشاره به اجرای قانون جدید انتخابات شوراها اظهار داشت: انتخابات پیش‌روی شورای شهر تهران با مدل تناسبی و مبتنی بر فهرست‌های حزبی برگزار می‌شود و این امر نقطه عطفی در تقویت نقش احزاب در عرصه سیاسی کشور خواهد بود.
به گزارش روابط عمومی فرمانداری تهران، حبیب الله خجسته پور مدیرکل دفتر امور سیاسی استانداری تهران در نشست تبیین نحوه برگزاری انتخابات تناسبی که با حضور معاونین و رؤسای ادارات فرمانداری تهران و بخشداران تابعه شهرستان برگزار شد، با اشاره به مصوبه اسفند ۱۴۰۳ مجلس شورای اسلامی گفت: بر اساس اصلاحیه جدید قانون، انتخابات شوراهای شهر در شهرهای بالای ۵۰۰ هزار نفر جمعیت از این پس به صورت فهرستی یا تناسبی برگزار خواهد شد. اما با توجه به اینکه این تجربه برای نخستین بار در کشور اجرا می‌شود، مقرر شده است که در دوره هفتم، تنها حوزه انتخابیه تهران، ری و تجریش مشمول این شیوه باشد و در دوره‌های بعدی، تمامی کلانشهرها در همین چارچوب انتخابات خود را برگزار کنند.
وی افزود: انتخابات در دنیا به دو گونه برگزار می‌شود؛ یا کاملاً فهرستی است که نامزدهای منفرد در آن جایگاهی ندارند و یا فهرستی و حزبی است. قانون جدید ایران مدلی تلفیقی را پیش‌بینی کرده است؛ یعنی داوطلبان پس از تأیید صلاحیت می‌توانند هم به صورت منفرد وارد عرصه شوند و هم در قالب فهرست‌های حزبی یا جبهه‌ای.
مدیرکل دفتر امور سیاسی استانداری تهران با تشریح جایگاه احزاب گفت: حق تشکیل فهرست انتخاباتی صرفاً به احزاب و جبهه‌های سیاسی اعطا شده است. طبق قانون احزاب مصوب سال ۱۳۹۴، فقط تشکل‌های دارای مجوز از کمیسیون ماده ۱۰ احزاب می‌توانند لیست بدهند. بنابراین هیچ سازمان مردم‌نهاد، انجمن محلی یا تشکل قومی حق ارائه فهرست رسمی در انتخابات شوراها را ندارد.
وی ادامه داد: هر حزب می‌تواند به صورت مستقل فهرست ارائه کند یا در قالب ائتلاف و جبهه سیاسی با چند حزب دیگر لیست مشترک معرفی نماید. اما اگر حزبی وارد یک ائتلاف شد، دیگر مجاز به ارائه لیست مستقل نخواهد بود.
خجسته‌پور افزود: نامزدها پس از ثبت‌نام و تأیید صلاحیت، می‌توانند تقاضای مکتوب برای قرار گرفتن در فهرست‌های حزبی ارائه کنند. دبیرکل حزب یا مسئول جبهه سیاسی پس از بررسی، نام آنان را در سامانه انتخابات ثبت می‌کند و باید به صورت مکتوب به هیأت اجرایی ارائه می‌دهد. نکته مهم آن است که هر نامزد فقط می‌تواند در یک فهرست حضور داشته باشد. حضور همزمان در چند فهرست ممنوع است و این موضوع تفاوت جدی با انتخابات ادوار گذشته دارد.
وی در ادامه تأکید کرد: برای شهر تهران که دارای ۲۱ کرسی شورا است، هر فهرست باید حداقل ۱۴ نامزد معرفی کند. اگر تعداد نامزدهای یک فهرست به کمتر از این حد نصاب برسد، فهرست به صورت خودکار از گردونه رقابت خارج می‌شود.
مدیرکل دفتر امور سیاسی استانداری تهران گفت: نامزدها می‌توانند در بازه زمانی مشخص‌شده، انصراف خود را از حضور در یک فهرست اعلام کنند. در این صورت، دبیرکل حزب یا مسئول جبهه می‌تواند فرد دیگری را جایگزین کند. اگر به دلیل انصراف‌ها تعداد افراد فهرست به زیر حد نصاب برسد، فهرست حذف خواهد شد.
خجسته‌پور با اشاره به اینکه انتخابات شوراهای تهران در اردیبهشت آینده به صورت تمام‌الکترونیک برگزار خواهد شد، گفت: رأی‌دهندگان برای ثبت رأی خود دو امکان دارند؛ یا با وارد کردن یک کد (یا اسکن بارکد) به کل فهرست رأی می‌دهند و تمامی اعضای آن فهرست رأی کامل می‌گیرند، یا اینکه به صورت ترکیبی عمل کرده و افراد مختلفی را از چند فهرست و یا نامزدهای منفرد انتخاب می‌کنند. در حالت دوم، رأی‌دهنده موظف است کد تک‌تک نامزدهای مورد نظر خود را وارد کند.
مدیرکل دفتر امور سیاسی استانداری تهران با تشریح فرآیند شمارش آرا اظهار داشت: مجموع آرای هر فهرست محاسبه و نسبت آن به کل آرا، سهم کرسی‌های شورا را تعیین می‌کند. به عنوان مثال، اگر یک فهرست یک‌سوم کل آرا را کسب کند، یک‌سوم کرسی‌های شورا به آن تعلق خواهد گرفت. سپس، نفرات برتر آن فهرست به ترتیب رأی وارد شورا می‌شوند.
وی افزود: نامزدهای منفرد نیز در قالب یک فهرست در نظر گرفته می‌شوند و سهمیه آنها بر اساس مجموع آرای‌شان محاسبه می‌شود. اما شرط مهم این است که تنها در صورتی می‌توانند وارد شورا شوند که جزو ۲۱ نفر اول از نظر تعداد رأی باشند.
خجسته‌پور در ادامه توضیح داد: طبق قانون جدید، تعداد اعضای علی‌البدل هر شورا معادل ۵۲ درصد تعداد اعضای اصلی آن خواهد بود. بنابراین، شورای شهر تهران با ۲۱ عضو اصلی، ۱۱ عضو علی‌البدل خواهد داشت. سهمیه علی‌البدل‌ها نیز بر اساس همان نسبت آرای فهرست‌ها مشخص می‌شود.
وی تأکید کرد: یکی از تفاوت‌های مهم قانون جدید با ادوار گذشته این است که اگر یکی از اعضای شورا از سمت خود کناره‌گیری کند یا به هر دلیل از شورا خارج شود، جایگزین او فقط از میان اعضای علی‌البدل همان فهرست خواهد بود، نه از میان کل کاندیداها. این موضوع مانع از آن می‌شود که ترکیب شورا برخلاف رأی اولیه مردم تغییر کند.
مدیرکل دفتر امور سیاسی استانداری تهران در پایان سخنان خود با جمع‌بندی مباحث گفت: فلسفه اصلی این قانون، تقویت احزاب و نهادینه‌سازی نقش آنها در فرآیندهای انتخاباتی کشور است. در شیوه جدید، انتخابات شوراها از حالت فردمحور به سمت ساختار محور و فهرست محور حرکت خواهد کرد و این می‌تواند موجب انسجام سیاسی، تقویت جبهه‌ها و ارتقای کیفیت تصمیم‌گیری در مدیریت شهری شود.
وی خاطرنشان کرد: با توجه به تجربه شش دوره گذشته انتخابات شوراهای شهر تهران و بررسی‌های کارشناسی، پیش‌بینی می‌شود اجرای این قانون، عرصه انتخابات را به سمت رقابت جدی احزاب و جبهه‌های سیاسی سوق دهد. در نهایت، این تحول می‌تواند گامی مهم در جهت توسعه سیاسی کشور و تقویت مشارکت سازمان‌یافته مردم باشد.