استان تهران به مرکزیت شهر تهران، با وسعتی حدود 12٬981 کیلومتر مربّع بین 34 تا 36٫5 درجه عرض شمالی و 50 تا 53 درجه طول شرقی واقع شده‌است. این استان از شمال به استان مازندران، از جنوب به استان قم، از جنوب غربی به استان مرکزی، از غرب به استان البرز و از شرق به استان سمنان محدود است. جمعیت این استان طبق سرشماری سال 1395 بالغ بر 13٬267٬637 نفر بوده‌است که 12٬452٬230 در نقاط شهری و 814٬698 در نقاط روستایی ساکن هستند. مرکز این استان شهر تهران است.
اولین قانون تقسیمات کشوری در سال 1325 هجری قمری (1285 هجری شمسی) به تصویب رسید و طبق آن سرزمین ایران به چهار ایالت تقسیم شد و در اصلاحیه ای که در همان سال اعلام شد، تهران دارالخلافه اعلام گردید.
طبق تقسیمات کشوری آبان 1316 هجری شمسی، کشور ایران به شش استان تقسیم گردید که تهران در استان شمال که شامل 13 شهرستان بود قرار گرفت.
در اصلاحیه ای که در دی ماه همان سال صورت گرفت، کشور به 10 استان تقسیم شد و شهرستان تهران جزیی از استان دوم شد. در تقسیمات سال 1321، تهران خود به استانی مستقل تبدیل گردید. با ایجاد تغییراتی گسترده در سال 1335 هجری شمسی، تهداد استان ها به 13 رسید و شهرستان تهران به همراه 6 شهرستان دیگر، استان مرکزی را تشکیل دادند که شهر تهران مرکز آن بود. سرانجام در آبان سال 1357 استان تهران به مرکزیت شهر تهران ایجاد گردید.
در جلسهٔ هیئت دولت در تاریخ 12 بهمن سال 1388، لایحه تأسیس استان البرز تصویب و به مجلس شورای اسلامی فرستاده شد.
و در ادامه با تصویب نمایندگان مجلس شورای اسلامی در تاریخ 1389/4/7 شهرستان‌های کرج، ساوجبلاغ به مرکزیت هشتگرد و نظرآباد از استان تهران جدا شد.
16 شهرستان ری، قدس، شهریار، ورامین، دماوند، فیروزکوه، شمیرانات، اسلامشهر،ملارد،بهارستان، پردیس ،تهران،رباط کریم،پاکدشت،پیشوا و قرچک از مراکز جمعیتی مهم استان هستند.
| شهرستان |
مرکز |
| |
نام |
جمعیت |
تعداد بخش |
تعداد شهر |
مرکز |
جمعیت مرکز |
جمعیت نسبت به کل شهرستان |
| 1 |
شهرستان اسلامشهر |
548٬620 نفر |
3 بخش |
3 شهر |
اسلامشهر |
448٬129 نفر |
81٫68٪ |
| 2 |
شهرستان بهارستان |
523٬636 نفر |
2 بخش |
3 شهر |
گلستان |
259٬480 نفر |
49٫55٪ |
| 3 |
شهرستان پاکدشت |
750٬966 نفر |
2 بخش |
2 شهر |
پاکدشت |
706٬490 نفر |
90٫07٪ |
| 4 |
شهرستان پردیس |
269٬060 نفر |
2 بخش |
2 شهر |
پردیس |
73٬363 نفر |
27٫27٪ |
| 5 |
شهرستان پیشوا |
75٬750 نفر |
2 بخش |
1 شهر |
پیشوا |
59٬184 نفر |
78٫13٪ |
| 6 |
شهرستان تهران |
8٬737٬510 نفر |
3 بخش |
1 شهر |
تهران |
8٬693٬706 نفر |
99٫50٪ |
| 7 |
شهرستان دماوند |
125٬480 نفر |
2 بخش |
5 شهر |
دماوند |
48٬380 نفر |
38٫56٪ |
| 8 |
شهرستان رباط‌کریم |
195٬917 نفر |
1 بخش |
3 شهر |
رباط کریم |
78٬097 نفر |
39٫86٪ |
| 9 |
شهرستان ری |
349٬700 نفر |
5 بخش |
4 شهر |
شهر ری |
297٬711 نفر |
79٫99٪ |
| 10 |
شهرستان شمیرانات |
47٬279 نفر |
2 بخش |
4 شهر |
شمیران |
37٬778 نفر |
79٫90٪ |
| 11 |
شهرستان شهریار |
744٬210 نفر |
1 بخش |
7 شهر |
شهریار |
249٬473 نفر |
33٫52٪ |
| 12 |
شهرستان قدس |
663٫290 نفر |
1 بخش |
1 شهر |
شهر قدس |
397٬153 نفر |
59٫88٪ |
| 13 |
شهرستان قرچک |
300٬000 نفر |
1 بخش |
1 شهر |
قرچک |
269٬138 نفر |
89٫71٪ |
| 14 |
شهرستان فیروزکوه |
33٬558 نفر |
2 بخش |
2 شهر |
فیروزکوه |
17٬453 نفر |
52٫01٪ |
| 15 |
شهرستان ملارد |
377٬292 نفر |
1 بخش |
2 شهر |
ملارد |
281٬027 نفر |
74٫49٪ |
| 16 |
شهرستان ورامین |
468٬349 نفر |
2 بخش |
2 شهر |
ورامین |
218٬991 نفر |
46٫76٪ |
استان تهران با بیش از 13 میلیون نفر جمعیت، 19 درصد جمعیت کل کشور را در خود جای داده‌است. از این میزان 12، 252 هزار نفر در مناطق شهری و 1، 161 هزار نفر در مناطق روستایی آن ساکن هستند. 63/6درصد از جمعیت شهری استان تهران در شهر تهران و 11/3 درصد آن در شهرستان کرج و مابقی در حدود 50 شهر دیگر استان ساکن هستند. رشد جمعیت شهر تهران 4/1 درصد است که در مقایسه با دهه قبل اندکی افزایش یافته‌است. میان شهرهای استان تهران، شهریار با 16/8 درصد رشد سالیانه، در مقام اول رشد قرار دارد و ملارد با 10 درصد و پاکدشت با 9/9 درصد و صفادشت با 8/8 درصد رشد سالانه در مقام‌های بعدی قرار دارند. در طول دهه 1385-1375 ده شهر به شهرهای استان تهران اضافه شده‌اند که بزرگ‌ترین آنها شهرهای اندیشه، صالح‌آباد و باغستان و نصیرآباد با 75 هزار، 54 هزار، 52 هزار، 23 هزار نفر و کوچک‌ترین آنها شهر ارجمند با 1700 نفر بوده‌است. استان تهران امروزه دارای 16 شهرستان، 42 شهر و 78 دهستان است.